“Korrupsiyani oldini olishda Xorij tajribasi”

2024-12-20

Bugungi kunda korrupsiya muammosiga jahonning deyarli har bir mamlakatida duch kelish mumkin.Korrupsiya – bu davlatning rivojlanishiga nojo’ya ta’sir etadigan xavfli illat.Har bitta mamlakat korrupsiyaga qarshi kurashish bo’yicha o’zlarining tajribasiga ega. Dunyo bo‘ylab butun jamiyatlar korrupsiyaga qarshi kurashish, uni oldini olish va butunlay yo‘q qilish uchun harakat qilishmoqda.

Keling Korrupsiyaga qarshi kurashishda yetakchi davlatlarning tajribasi qandayligini birgalikda tahlil qilamiz.

1. Singapur

Singapur korrupsiyaga qarshi kurashda eng muvaffaqiyatli davlatlardan biri sanaladi. Bu yerdagi strategiya kuchli qonun ustuvorligiga, davlat xizmatchilari o‘rtasida yuqori darajadagi javobgarlikka va shaffoflikni ta’minlash uchun texnologiyalardan foydalanishga asoslanadi.

- Kuchli qonunchilik bazasi: Singapur korruptsiyaga qarshi eng qat'iy qonunlardan biriga ega, jumladan poraxo'rlik va korrupsiya jinoyatlari uchun qattiq jazolar.

- Oshkoralik va samaradorlik: Davlat xaridlari, litsenziyalash va tender savdolarida shaffof va raqobatbardosh tartiblar yaratilgan.

- Sud hokimiyatining mustaqilligi: Singapurda sud tizimi mustaqil bo‘lib, qarorlar qat’iy qonun asosida qabul qilinadi, bu esa korruptsion amaliyotlar ta’sirini oldini oladi.

- Hukumat etikasi: Singapurda hukumat amaldorlari uchun qattiq tekshiruv tizimi mavjud va hukumat maoshlari pora olish vasvasasini kamaytirish uchun yetarli darajada yuqori.

 2. Gonkong

Gonkong korruptsiyaga qarshi muvaffaqiyatli siyosatning yana bir misolidir, bu asosan korruptsiyaga qarshi mustaqil agentlik, Korrupsiyaga qarshi mustaqil komissiya (ICAC) tashkil etilishi tufaylidir.

- Korrupsiyaga qarshi mustaqil komissiya: ICAC 1974-yilda tuzilgan va shu vaqtdan beri korruptsiyaga qarshi samarali kurashib kelmoqda. Agentlik tergov, profilaktika ishlari va ma'rifiy targ'ibot ishlarini olib boradi.

- Ma'rifat va profilaktika: Agentlik xususiy sektor bilan faol ish olib boradi, kompaniya xodimlarini korruptsiyaga qarshi kurashish bo'yicha o'rgatadi.

- Davlat xarajatlarining shaffofligi: Gonkongdagi barcha davlat xarajatlari mustaqil ravishda tekshiriladi va natijalar jamoatchilik uchun ochiqdir.

  3. AQSh

AQShda korruptsiyaga qarshi kurash korrupsion xatti-harakatlarning oldini olish va jazolashga, shuningdek, kuchli institutsional mexanizmlarni yaratishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuini o'z ichiga oladi.

- Federal va Shtat qonunlari: Xorijiy korruptsiya amaliyoti to'g'risidagi qonun (FCPA) kabi qonunlar AQSh kompaniyalariga xorijda pora berishni taqiqlaydi.

- Davlat idoralari: FBI va Hukumat axloqi idorasi kabi idoralar korruptsiya holatlarini faol ravishda tekshiradi.

- Oshkoralik va axborotga kirish: Axborot erkinligi to‘g‘risidagi qonun (FOIA) hukumat harakatlari ochiq bo‘lishini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi.

 4. Shvetsiya

Shvetsiya dunyodagi eng kam korruptsiyaga ega mamlakatlardan biridir. Shvetsiyaning korruptsiyaga qarshi strategiyasi oshkoralik va hisobot berish bo'yicha uzoq muddatli chora-tadbirlarni o'z ichiga oladi.

- Boshqaruvda odob-axloq va shaffoflik: Shvetsiyada barcha jarayonlarning ochiqligini maksimal darajada oshirishga qaratilgan davlat idoralari va siyosatlariga yuqori darajadagi ishonch tizimi mavjud.

- Mustaqil nazorat organlari: Shvetsiya hukumati audit agentligi kabi davlat mablag'laridan foydalanishni nazorat qiluvchi mustaqil organlar mavjud.

- Ta'lim va fuqarolik faolligi: Ma'rifiy kampaniyalar va fuqarolarning hukumat harakatlarini monitoring qilish jarayonida faol ishtiroki strategiyaning bir qismidir.

5. Germaniya

Germaniya shuningdek, qonunchilik, nazorat va oldini olishga qaratilgan korruptsiyaga qarshi aniq strategiyaga ega.

- Nazorat va hisobot tizimi: Germaniyada davlat xarajatlarini muntazam tekshirish va tekshirish tizimi, shuningdek, davlat xizmatchilarining daromadlari va mol-mulki to'g'risida majburiy hisobot berish tizimi mavjud.

- Huquqiy baza va tergovlar: Mamlakatda korruptsiyaga qarshi qat'iy qonunlar, shuningdek, korrupsiya jinoyatlarini tergov qilish uchun maxsus politsiya bo'limlari mavjud.

- Sud hokimiyati mustaqilligi: Strategiyaning muhim elementi korrupsiyaga yo‘l qo‘ygan mansabdor shaxslar va tadbirkorlarni samarali javobgarlikka tortish imkonini beruvchi sud-huquq tizimining mustaqilligidir.

 6.Janubiy Koreya

Janubiy Koreyada korruptsiyaga qarshi muvaffaqiyatli strategiya ishlab chiqilgan bo'lib, unda qattiq jazolar, hisobot berish va monitoring mexanizmlarini o'rnatish kiradi.

- Korrupsiyaga qarshi kurash agentligi: 2002 yilda Koreyaning Korruptsiyaga qarshi kurash komissiyasi (KACC) korruptsiya holatlarini tekshirish va davlat amaldorlari uchun treninglar o'tkazish uchun tashkil etilgan.

- Korrupsiyaga mutlaqo toqat qilmaslik taʼlimi va madaniyati: Janubiy Koreya jamiyatda korrupsiya haqidagi tasavvurni oʻzgartirish uchun jamoatchilik va taʼlim muassasalari bilan faol hamkorlik qiladi.

- Oshkoralik: So‘nggi yillarda davlat xaridlari va tender savdolarida korrupsiyaning oldini olish maqsadida elektron tizimlar faol joriy etilmoqda.

 7. Yangi Zelandiya

Yangi Zelandiya muntazam ravishda shaffoflik va korruptsiyaning past darajasi bo'yicha etakchi davlatlar qatoriga kiradi.

- Shaffof jarayonlar va monitoring: Mamlakatda xarajatlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarga kirishni soddalashtiruvchi elektron tizimlar joriy etildi. 

Korrupsiyaga qarshi strategiyalar mamlakatlarning rivojlanish darajasiga, siyosiy va iqtisodiy sharoitlariga qarab farqlanadi, lekin eng muvaffaqiyatli misollarni bir necha asosiy yondashuvlar ostida birlashtirish mumkin.

Xorazm viloyati Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik boshqarmasi boshlig‘i     Zafar Baxromovich Ollakuliyev